زکات از دیدگاه مذاهب اسلامی

نوشتار حاضر با عنوان )زکات از دیدگاه مذاهب اسلامی ) به بررسی موارد اتفاق واختلاف تعلق زکات، شرایط ،مستحقین وانواع زکات می پردازند.  
از مقایسه میان آرا و فتاواى امامیه و مذاهب اهل سنت، مى‌توان نتیجه گرفت: مواردى که اتفاق نظر میان امامیه و مذاهب اربعه اهل سنت حداقل در مباحث کلى، با صرف نظر از امور جزئى مانند نصاب و حول، وجود دارد عبارت‌اند از: انعام ثلاثه (گوسفند، شتر، گاو) غلات اربعه (گندم، جو، کشمش، خرما) نقدین (طلا و نقرۀ مسکوک).
این موارد، مورد اتفاق تمامى مذاهب است و به بیان دیگر، هر آنچه را که امامیه معتقدند زکات به آن تعلّق مى‌گیرد اگر شرایط آن فراهم باشد، مذاهب چهارگانه نیز به وجوب زکات آن معتقدند، اگرچه ممکن است در شرایط تعلّق زکات و برخى فروع جزئى، با تفاوت فتوا مواجه باشیم.
افزون بر موارد بالا، که به نظر همۀ مذاهب، متعلق زکات مى‌باشد مواردى نیز بالاتفاق متعلق زکات نیست؛ به عبارت دیگر مواردى را که تمام یا اکثر مذاهب چهارگانه معتقد به نفى زکات از آن‌ها مى‌باشند، امامیه نیز وجوب زکات را از آن‌ها نفى مى‌کنند. مهمترین این موارد عبارتند از:
خانۀ مسکونى، لباس براى پوشش بدن، لوازم منزل، وسیلۀ سوارى، سلاح براى کاربرد، ظروف براى زینت (غیر از طلا و نقره) لؤلؤ و یاقوت و زبرجد و سایر جواهرات که براى تجارت نباشد، همچنین کتب علمى که براى تجارت نباشد و همچنین ابزار و آلات صناعت از این موارد در فقه امامیه به عنوان مؤونه و مایحتاج زندگى تعبیر مى‌شود که نه تنها متعلق زکات نیست، بلکه خمس هم به آن‌ها تعلق نمى‌گیرد. بعلاوه زکات اسب و قاطر و الاغ و سگ شکارى و مانند آن‌ها نیز واجب نیست، مگر این که براى تجارت باشد.
مواردى را که همه یا بیشتر مذاهب چهارگانۀ اهل سنت، متعلق زکات شمرده‌اند، ولى در مذهب امامیه متعلق زکات نیست عبارت‌اند از: ۱. طلا و نقرۀ غیر مسکوک  ۲. مال‌التجاره؛ مذاهب چهارگانه آن را واجب و امامیه مستحب شمرده‌اند  ۳. میوه‌جات و محصولات کشاورزى غیر از غلات اربعه؛  ۴. معدن و گنج؛ ۵. اوراق نقدى و اسکناس؛ ۶. اجاره بها؛ ۷. مهریۀ زنان؛ ۸. استفاده اموال؛